Edmond Jabès
Ας γίνουν όλα λευκά για να γεννηθεί το φως.
Λευκός, ο ψίθυρος.Λευκό, το πέταλο.Λευκή, η αναχώρηση.Λευκή, η εξάλειψη.
Τόσες αποχρώσεις μέσα στο λευκό!Από το παγωμένο λευκό της βουνοκορφήςστο θερμό λευκό της σελίδαςπου ανήκει στο όνομά Του.
Μια ανάγνωση
Ζητούμενο, σκοπός απώτερος, είναι το φως.
Αυτομάτως γίνεται σύναψη με το βιβλικό καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτω φῶς· καὶ ἐγένετο φῶς
Υπάρχει ποιητικό αίτιο στην γέννηση του φωτός και ποιο είναι;
Και τι σημαίνει φως;
Για να γεννηθεί το φως, μας λέει το ποιητικό υποκείμενο, ας γίνουν, πρώτα, όλα λευκά.
Πώς άραγε εννοεί το "λευκά¨ και ποια "όλα";
Αυτή η εμψυχωτική ευχή, προσταγή μας βάζει σε σκέψεις. Φυσικά και δεν ξέρουμε τις προθέσεις του ποιητή, αλλά ας δούμε τι ακριβώς μας λέει:
Λευκός, ο ψίθυρος.
Λευκό, το πέταλο.
Λευκή, η αναχώρηση.
Λευκή, η εξάλειψη.
Στην τετράστιχη αυτή στροφή (σε ορθή πλέον γραφή) θαρρώ μας δίνει το κλειδί:
Λευκός να γίνει ο ψίθυρος (χαμηλόφωνη ομιλία, συνομιλία)
Λευκό να γίνει το πέταλο (φαντάζομαι το φυλαχτό για καλοτυχία και προστασία)
Λευκή να γίνει η αναχώρηση (κάποιος φεύγει: για πού)
Λευκή η εξάλειψη (εξαφάνιση, η κατάργηση ποιου και γιατί;).
Υπάρχει μια αποκλιμάκωση από τον χαμηλόφωνο ψίθυρο προς το μηδέν.
Κι όλα αυτά να γίνουν λευκά. Δηλαδή; Φαντάζομαι πως ζητά να επικαλυφθούν οι εντάσεις (στις αισθήσεις, στις προσμονές, στα συναισθήματα, στην απώλεια) από το λευκό πέπλο μιας ισορροπίας γαλήνιας. Όπου όλα θα υπάρχουν μεν, αλλά θα είναι σκεπασμένα από το λευκό ή λευκασμένα. Όπου οι σκιές και η πολυχρωμία θα αμβλυνθούν, οι όγκοι θα εξομαλυνθούν, κι όλος ο κόσμος θα ξαναγίνει λευκός καμβάς. Ακούγεται κατηγορηματικός, προστακτικός ο λόγος. Ως συνθήκη αναγκαία για την μετάβαση σε ένα άλλο επίπεδο. Ποιο; Αυτή η λευκή απλότητα και απαλότητα θα οδηγήσει μήπως στην ανυπαρξία, στο μηδέν;
Το ποιητικό υποκείμενο παίρνει μια ανάσα και συνεχίζει, ξανά σε πλάγια γραφή, από το σημείο που έκλεισε τον πρώτο στίχο.
Τόσες αποχρώσεις μέσα στο λευκό!
Από το παγωμένο λευκό της βουνοκορφής
στο θερμό λευκό της σελίδας
που ανήκει στο όνομά Του.
Η γκάμα των λευκών αποχρώσεων τεράστια, ασύλληπτη. Το λευκό είναι έννοια απόλυτη, Ιδέα. Και αυτό το λευκό χωρά την απειρία των ειδών του, συνίσταται από την απειρία των ειδών του. Δεν υπάρχει ένα λευκό κι όποιος ισχυρίζεται κάτι τέτοιο δεν έχει ίσως αναπτύξει την ευαισθησία του ψυχικού του φιλμ στο φως. Δεν έχει ίσως μείνει μόνος με ανοιχτές και επί μακρόν τις αισθήσεις και την ψυχή να παρατηρεί το άπειρο των αποχρώσεων του κόσμου γύρω. Από τις ψυχρές λευκές χιονοσκέπαστες βουνοκορφές μέχρι τις μεταφορικά λευκές θερμές σελίδες ενός σημειωματάριου, ενός τετραδίου. Θερμές γιατί; Επειδή εκεί σφύζει από ζωή μια νέα ζωή, που μόλις γεννιέται.
Και ποιος ο γεννήτορας; Αυτός που εγγράφει στο λευκό χαρτί ξανά τον κόσμο. Ο δημιουργός, ποιητής.
Το κεφαλαίο "Τ" φανερώνει την ιδεολογία του ποιητικού υποκειμένου. Θεωρεί ευλογημένο όποιον μπορεί μετουσιώνει τον κόσμο σε κάτι νέο που φέρει την δημιουργική πνοή του.
Το ποίημα, κατά την γνώμη μου, μας παίρνει από το χέρι για να μας δείξει με έναν τρόπο μυστικό την ποιητική διεργασία, και να δοξάσει τον δημιουργό ποιητή. Οι αναβαθμοί αυτής της πορείας είναι: ερεθίσματα-παρατήρηση-αφομοίωση-σιωπή-αναχωρητισμός-εσωτερικός καθαρμός-λεύκανση του καμβά-δημιουργία ή αναγέννηση ενός νέου κόσμου. Το νέο φως.
Να γιατί από την αρχή σχεδόν προφητικά μας παρακινούσε:
Ας γίνουν όλα λευκά για να γεννηθεί το φως.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε για πολύ την ανάλυση, βρίσκοντας αναλογίες σε πολλά φιλοσοφικά και λογοτεχνικά κείμενα. Και φυσικά, κάποιος άλλος θα μπορούσε να δει διαφορετικά το ποίημα του E. Jabès. Όχι μόνο είναι θεμιτό, αλλά και επιβεβλημένο, διότι άπειρες οι αποχρώσεις του λευκού.
Edmond Jabès (1912-1991), κ. Χάρη Βλαβιανέ, σας ευχαριστούμε για τον εμπνευσμένο σας λόγο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου