ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΞΕΝΑΚΗΣ (βιογραφικά στοιχεία)

 

• 
  Γεννήθηκε 28/12/1931 στο Κάιρο από μέτοικους αστούς γονείς.
• Έφηβος στην Αμπέτειο σχολή. Μέτριος μαθητής.
• Μεγάλη του αγάπη ο αθλητισμός: η πάλη και ο ακοντισμός (μέχρι τον σοβαρό τραυματισμό του το 1952).
• Το ζωγραφικό του ταλέντο, έκδηλο από το Δημοτικό, στην Αμπέτειο τον σώζει από την μόνιμη αποβολή του, διότι, συμμετέχοντας σε αθλητικούς αγώνες, παραβίασε την απαγορευτικό κανονισμό της σχολής. 
• Μετά την αποφοίτησή του φεύγει από το οικογενειακό περιβάλλον του, αναζητώντας την περιπέτεια, το άγνωστο. Εθελοντής στον αγγλικό στρατό, από όπου αργότερα λιποτακτεί. Καταλήγει στο Παρίσι  (1955).
• 
  Στο Παρίσι: α) σπουδάζει Αρχιτεκτονική και Διακόσμηση Εσωτε­ρικών Χώρων, β) γίνεται δεκτός στην Σχολή Καλών Τεχνών, γ) σε σημαντικές Ακαδημίες τέχνης, δ) επισκέπτεται συστηματικά το μουσείο του Λούβρου και το Μουσείο των Επιστημών. Αμφισβητεί την Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού και την εγκαταλείπει. Γενικά, αμφισβητεί τις ακαδημαϊκές σπουδές/σχολές.
• Οι πολιτειακές αλλαγές με τον Νάσερ (1956), επιφέρουν μετά από λίγο την απώλεια την οικογενειακής περιουσίας, την μετανάστευση των γονιών του στην Αθήνα και σε λίγο τον θάνατό τους.
• Στο Παρίσι αντιμετωπίζει προβλήματα επιβίωσης: άφραγκος, αβοήθητος και μετά από λίγο άρρωστος επί μήνες στο νοσοκομείο. Δοκιμάζει την συγγραφή και αρχίζει να βιοπορίζεται  ζωγραφίζοντας τοπία και πορτρέτα. Ήταν πολύ θυμωμένος. Ήθελε να αυτοκτονήσει.
• Αποφοιτώντας από την Σχολή Αρχιτεκτονικής και Διακόσμησης Εσωτε­ρικών Χώρων, του γίνεται πρόταση από μεγάλη εταιρεία να εργαστεί στην Ελλάδα. Εκεί­νος απαντά ότι θα δεχόταν μόνο αν ήταν δυνατόν να εργάζεται δι’ αλληλογραφίας, και -φυσικά- χάνει την θέση. Του φαινόταν αστείο να εργαστεί ως διακοσμητής κι ας ήταν άφραγκος.
• Μελετά πυρετωδώς και απορροφά ό,τι σημαντικό συμβαίνει γύρω του. Επηρεάζεται από τον αναρχικό Μπακούνιν, τον Marcuse, τον Kafka, τον Camus τον μυθιστοριογράφο Celine, τους καταραμένους ποιητές, κ.ά.
• Συγχρόνως, αρχίζει να «ψάχνεται» στον μοντερνισμό (αφηρημένος εξπρεσιονισμός, λυρική αφαίρεση, ηλεκτροκινητικά έργα κλπ) και να συμμετέχει σε ομαδικές εκθέσεις.
• Αρχίζει η διεθνής αναγνώριση στους εικαστικούς κύκλους αλλά και από το επίσημο γαλλικό κράτος.
• Τον Μάη του ‘68 στο Παρίσι, ανήσυχος, αμφισβητίας, αναρχικός -κατά δήλωσή του-, βγαίνει στους δρόμους, συμμετέχει στα γεγονότα, ζωγραφίζει αφίσες με άλλους καλ­λιτέχνες, δραστηριοποιείται πολιτικά, κοι­νωνικά, καλλιτεχνικά. Δεν ήταν όμως ακό­μη Γάλλος πολίτης. Οι φίλοι του για να τον προστατεύσουν σβήνουν το όνομά του από τις αφίσες, γιατί φοβούνταν μην απελαθεί.
• Όταν ταξίδεψε για μια έκθεση στην Αμερική (1970), αρνήθηκε να παραμείνει παρά τις δελεαστικές προτάσεις.  
• Όταν ο διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Βερολί­νου ενδιαφέρθηκε για το έργο του, με την πρόθεση να αγοράσει μόνο ένα αντικείμενο, διότι δεν διέθετε πολύ χώρο για μια μόνιμη έκθεση, ο Ξενάκης αρνήθηκε, λέγοντας πως το πε­ριβάλλον[1] πωλείται ολόκληρο, δεν τεμαχίζεται.
  
• Με υποτροφία (1970) του Καλλιτεχνικού Προγράμματος του Γερμανικού Ιδρύματος Πολιτιστικών Ανταλλαγών (DAAD) θα εργαστεί στο Βερολίνο, όπου θα αναπτύξει πλούσια και πρωτοπόρα καλλιτεχνική και πολιτική δράση. 
• Εναντιώνεται στο τείχος του Βερολίνου και στην Χούντα σε Ελλάδα και Λατινική Αμερική.
• Την δεκαετία του ’70 αρχίζει να διαμορφώνει το προσωπικό του αλφάβητο ενσωματώνοντας ετερόκλητα πολυπολιτισμικά σημεία-σήματα-κώδικες επικοινωνίας.
• Αναπτύσσει περιβάλλοντα, δράσεις[2], θεάματα, αναλαμβάνει μνημειακές κατασκευές. Εικονογραφεί βιβλία, περιοδικά, δίσκους, δίνει διαλέξεις και συνεντεύξεις κλπ.
• Παρότι ζει σε μια κοινωνία, όπου οι περισσότεροι μηχανισμοί προσπαθούν να μας χειραγωγήσουν (οικονομικές και πολιτικές εξουσίες, ΜΜΕ, ιδεολογίες κ.ά.) ο ίδιος με κριτική ματιά παίρνει απόσταση και το επικρίνει αφενός με το έργο του, αφετέρου με την στάση ζωής του (ανένταχτος κομματικά, ανεξάρτητος από συγκεκριμένες γκαλερί, διαρκώς πειραματιζόμενος, ανοιχτά επικριτικός σε κράτη και διεθνείς Οργανισμούς).
• Διδάσκει σε ανώτατες σχολές, εκπροσωπεί την Γαλλία σε διεθνείς εκθέσεις, γίνεται μέλος κριτικών και εξεταστικών επιτροπών, αποσπά σημαντικές διακρίσεις.
• Γράφουν γι’ αυτόν σημαντικοί ιστορικοί τέχνης και διανοούμενοι, γυρίζονται φιλμάκια. Ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, μελετά.
• Από το 1996 αρχίζει να ζει ολοένα και περισσότερο στην Αθήνα.
• Είναι απαισιόδοξος για τον δρόμο που χάραξε η Ελλάδα, η Ευρώπη, όλος ο κόσμος. Έχασε την πίστη του στον άνθρωπο και τον αλλοτριωμένο πλέον Έλληνα του βολέματος, του συμφέροντος, του αμοραλισμού. Δεν πιστεύω στους ανθρώπους. Ίσως μόνο σε ορισμένους που έχουν οράματα. Πρέπει να αγαπάς τον τόπο σου. Όλοι αυτοί είναι προδότες αυτής της χώρας. Το πρόβλημα είναι ο Έλληνας. Κατάντησε να κλέβει, γιατί το ίδιο το κράτος του έμαθε πώς να κλέβει... Δεν ελπίζω πως θα αλλάξουν τα πράγματα. Δεν θα αλλάξει τίποτα. «Σπάρτακος» του σήμερα δεν υπάρχει …
• Η τέχνη γίνεται το όχημα να γνωρίσει τον κόσμο, την επιστήμη και την φιλοσοφία, να απαντήσει σε προσω­πικά και οικουμενικά ερωτήματα, να εξελιχθεί και να διακριθεί.
• Θέλει να κινητοποιήσει του ομοτέχνους του, αλλά πολύ περισσότερο το κοινό στην συμμετοχικότητα και την κριτική στάση και δράση.
• Το 2016 εκθέτει στις Σέρρες (στο Ζιντζιρλί τζαμί). Είναι μια πρόδρομη έκθεση της μεγάλης δωρεάς του στην πόλη, μετά από παρότρυνση και προσπάθεια του αρχιτέκτονα-πολιτικού μηχανικού-συγκοινωνιολόγου και συλλέκτη έργων του, καθηγητή στο ΑΠθ Αριστοτέλη Νανιόπουλου.
• Πεθαίνει στις 5/6  Ιουνίου 2020.
• 4 Μαΐου 2022 εγκαινιάζεται το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Σερρών/ Πινακοθήκη «Κωνσταντίνος Ξενάκης».

[1] Περιβάλλον (environment): αποβλέπει στην ένταξη του θεατή στον καλλιτεχνικό χώρο και παράλληλα στην ενεργή συμμετοχή του στην όλη διαδικασία. Μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά περιβάλλοντα έχουμε από καλλιτέχνες της pop art, όπως τον Rauschenberg, τον Kienholz, τον Vostell και άλλους.

[2] Δράση, δρώμενα (happening):  είναι ένα βήμα πέρα από τα περιβάλλοντα, διότι ο θεατής έχει πιο ενεργό ρόλο. Τόσο ο ίδιος ο καλλιτέχνης εμφανίζεται ως έργο τέχνης όσο και ο θεατής, ο οποίος δρα παράλληλα.